- Боро хараанаар ба hүни түлеэ хахалхагүй, уhа удхахагүй, hүхирхэгүй, үхибүүе уйлуулхагүй. Боро хараанда хии юумэн олоороо ябаха, хүндэ hаад татаха. Боро хараанаар хэншүү табиха, хии юумэнүүд хэншүүгэй үнэрөөр хооллоод, холодон ошохо гэдэг аабза.
- Газарта хэбтэhэн ганса юумэ, үрөөhэн юумэ абахагүй. Эзэтэй болоод байна, хүн үбдэхэ, зобохо, зүүдэлхэ, айха.
- Харгы сэбэрлэхэдээ, хүн ехэ буян хэдэг. Мориной хүлдэ, машинын мөөртэ hаалта хэхэгүй.
- Хүнэй юумэ асаржа үгэхэдэ, амhарта соонь «оёор» (саахар, печени г.м.) хэжэ үгэхэ. Амhартыень хооhоор бусаахада, юумэн урагшагүйдэхэ.
- Хэлэ амагүй адагуусаниие сохихогүй, зобоохогүй, хайрлаха хэрэгтэй. Малай дал ба хорёонууд соо газаалхагүй, муугаа гаргахагүй. Мал бузартаад өөдэлхэгүй, сагаан эдеэн хоморжохо.
- Зүүн гараа буряад зон «hалгай гар» гэдэг. Һалгай гараараа хүнhөө юумэ абаха – муу болохо байдал. Һалгай гараараа хүндэ юумэ үгэхэгүй, хэшэгтнай зайлаха.
- Эхэ эсэгэеэ хүндэлэ, эдеэнэйнгээ дээжые абадаа хэжэ үгэ. Гэрэй эзэн үбгэндөө баhал хэхэ.
- Урданай үбгэд, хүгшэд монгол hарын 15-да, бэшэшье дүйсэн үдэрнүүдтэ масагладаг hэн. Мяханай зүйл амандаа хэхэгүй. Шүдөөрөө жажалха юумэ эдихэдэ – буян болохогүй.
- Орожо ябаhан хүнэй урдаhаа шорой бү хама. Айлшанай ошотор хүлеэ, үгы гэбэл, шоройhоо алад гаргаад, саашань хамажа, түргэхэн дүүргэ.
- Айлда ороходоо, малгайгаа абаха, захаа буулгаха. Урдаа зүүжэ ябаhан хутагаяа бүhэhөө буулгаха. Энэ хадаа аюулгүй, hайн хүн оробоб гэhэн удхатай.
- Богоhо дээрэ гэшхээд гү, али богоhо алхаад байхагүй. Мүн үүдэ алдалан алсайгаад, тотогоhоо аhалдаад байхагүй. Гэртэ муу юумэн ороод, гарахаяа болихо, байдал hандарха.
- Гал гуламтаяа нангин сэбэрээр шүтэжэ сахиха, тахижа байха. Гал руугаа муухай юумэ оруулхагүй. Гал гуламтаяа эхэ эсэгэ шэнгеэр сахиха. Галда муухай юумэн ороо hаа, хүнэй, хүүгэдэй бэедэ яра шарха, маажуур нилзагараар гараад, эдэгэжэ үгэхэгүй. Галай арюудхал хэхэ.
- Гал – элшэ гэрэл түхөөдэг, гэр бүлын заяаша, эдеэ дамжан манай бэедэ шэнгэжэ, амин голдомнай хүсэ шадал үршөөдэг.
- Галай хубилан hулархада, шэнээ тамир hүнэдэг. Үйлэ хэрэгүүдэй буруугаар бүтэдэг болоо hаань, галаа тахюулха гэдэг. Жэл соо үсөөхэн үдэр гал тахилга дайралдадаг. Лама санаартанhаа асуужа, үдэр гаргуулдаг.
- Бага хүүгэдэй шээhэтэй хубсаhа галда, пеэшэндэ хатаабал, хүүгэд үбдэхэ, яратаха. Тиихэдэнь галаа арюудхаха, тиихэдэл хүүгэд эдэгэхэ. Энээниие олон гэртэхин мэдэдэггүй.
- Галаа худхадаг хабшаг, ухваад алхажа болохогүй, алсайлгаад табихагүй. Галаа худхадаг хадаа арюун сэбэрээр хадагалха газартай байха.
- Шанажа байhан эдеэн соогоо шанагаяа бусалгажа болохогүй. Эжынгээ толгой бусалгаhантай адли, эхэдээ ёро (мууе) харана.
- Шанажа байhан эдеэгээ үзүүртэй юумээр, хутагаар худхахадаа, галай ба эдеэнэй заяашын нюдэн хадхагдаха. Галдаа эдеэнэй дээжэ үргэхэ.
- Гэр соогуураа эшхэрхэгүй. Аман соогоо сула дуу гүнгэнэжэ бү яба, бүхы жаргалаа гүнгэнэжэрхихэш.
- Үбшэн бэшэ аад, бү гэншэ, «ах-ха, ёх-хо» бү гэ – үбшэн дуудахаш.
- Эдеэлжэ hуухадаа, бү тохоногло. «Эхэ эсэгэеэ алдаа бэшэ хадаа эльгэеэ юундэ тэбэреэбши» гэhэн үгэ байха.
- Нюргаа үргэлөөд бү яба. Хэшэгээ алдаад, нүгэл шэрэхэш (ажабайдал муудаха).
Цыремжит Батоевагай суглуулбариhаа.
