Июнь hарада хүдөөгэй мангир суглуулжа түүгээд, хэршээд хатаажа, дабhалжа хадагалдаг юм. Июль hараhаа мангир модохиржо эхилдэг. Эгээл тиимэhээ, буряадай түрүүшын эрдэмтэн Доржи Банзаровай тайлбарилhаар, июнь hарые буряадууд мангирта hара гээд нэрлээ.
Уран зохёолшо Африкан Бальбуровай хөөрөөнhөө: «Июнь hарые эртэ урдын буряадууд гани (үдхэн ургаса – буйные побеги) hара гэжэ дэмы нэрлээгүй юм гэжэ эсэгэмни холуур удхалжа хөөрэгшэ hэн. Улаан зудан hарын наранда дулаасаhан газар айхабтар ехэ хүсэтэйгөөр хамаг бүхы ургамалнуудые ургуулжа мэдэдэг. Энэ hарада үхэр малай галзуу (словно бешеный) эдеэнэй хаhа хүрэжэ ерэдэг. Мал гэдэhээ садаха, hү орохо, тугал хурьгадынь тобиржохо. Буряадууд энэ багта ургадаг хамаг бүхы үбhэ ногооной, сэсэг набшын нэрэнүүдые мэдэдэг байгаа. Бэеэ аргалха набша ногоо суглуулжа хатааха болон буйлуулжа, эм дом болгохо».
Эгээл энэ үедэ үхибүүд лагерьнуудта амардаг, хүн зон сүлөөтэй болодог.
Һарын тэн багаар хониной нооhо хайшалалга эхилдэг. Энэ үедэ хониной нооhон хөөбэртэн хөөрөөд байха. Энэ ажалай hүүлээр урдань үбhэ сабшахаяа бэлдэжэ, нуга тохойнуудаа сабшажа эхилдэг hэн.
Июниин 22-то тон ута үдэр, тон богони hүни болохо. Саашаа үдэр хорожо, hүни нэмэдэг гээшэ.
Зарим жэлнүүдтэ хура бороон нэтэрүүгээр орожо, ажал hаатуулдаг. Нооhоёо хайшалуулhан хонид даараад, зууража үхэдэг, тиимэhээ далабша доро байлгахань шухала. Һоно батаганаан элбэгжээд, адууhа малда амар заяа үзүүлдэггүй. Тиимэhээ малаа үглөөнэй hэрюундэ шүүдэртэй ногоондо таргалуулха хэрэгтэй. Тиихэдэ хонидые хүдөө ногоондо манахада (ночная пастьба), тэдэ хэжэгээ (үбшэнөө) хаядаг, нооhониинь түргөөр ургадаг. Эртын үбэлэй түл – хурьгадые эхэhээнь таhалхада, энэ үе ехэ тааруу. Эртын түл абахада, алишье талаараа булюу байха. Эртын хурьгад бэлшээридэ хабар эртэ гарадаг, эдэ хурьгад hайн эрье, эхэ хонид болохо.
Июнь hара бардам үндэр ургасаар баян. Энэмнай бүхы жэлые ургасаар хангадаг hара болоно.
Торойсо (Троица — үнэн алдарта шажантанай hайндэр) Пасхаhаа хойшо 50-дахи үдэртэнь июнь соо тэмдэглэдэг. Торойсын болоходо, үхэр мал ногоондо садаhан байдаг гээшэ.
Баабгайн барисаан улаалзай сэсэгэй задарха үеэр эхилдэг юм. Барисаанайнгаа үедэ олоороо ябадаг, тэрэлжэтэй бүтүүшэг ой соогуур наадажа ябадаг амитад ха. Гушаад хоногто ябадаг гэхэ.
Цыремжит Батоевагай суглуулбариhаа.
