Версия для слабовидящих
Адрес: п.Агинское, ул. Комсомольская, 14
E-mail: agalibr@mail.ru
Тел: 8 302 39 3-41-72
Вход на сайт
График работы:
пн-сб: с 9 до 18 часов
пт: с 9 до 16:45
вс - выходной
Отправлено
Поисковое поле пустое!

К 55-летию книги Цыдыпа Жамбалова «Дэлгэр сэдьхэл» (Широкая душа)

55 лет назад, в 1969 году, увидел свет сборник стихов Цыдыпа Жамбалова «Дэлгэр сэдьхэл» (Широкая душа). Сборник под редакторством классика бурятской литературы Ш.Н. Нимбуева был издан в Бурятском книжном издательстве.

На русском языкеБуряадаар

Широкая, щедрая душа — это качество, которым обладал сам Цыдып Жамбалов. Произведения, опубликованные в данном сборнике, сразу понравились читателям. Об этом писал знаменитый поэт Дондок Улзытуев, давший высокую оценку творчеству агинского поэта.

 

В книге представлены 2о стихотворений, 1 баллада, вошедшие в золотой фонд бурятской поэзии. Именно в тот период поэзия стала масштабным общественным явлением в нашей стране: еще не закатилась «звезда свободы», зажженная «оттепелью» шестидесятых. И в нашем регионе наблюдался рассвет поэтического творчества. Так, в Чите в 1965 году проходил семинар молодых писателей Сибири и Дальнего Востока, по итогам которого в Союз писателей СССР был принят Цыдып Жамбалов в числе других писателей-забайкальцев.

Творческий путь поэта был нелегким, но благодаря природному таланту и творческой прозорливости он отдал всего себя делу жизни — поэзии. Стихи Ц.Жамбалова отличаются удивительной мелодичностью, национальным колоритом, самобытностью живого языка. В его проникновенных стихах говорится о любви к матери, родным, малой родине, природе, друзьям. Через многие его произведения красной нитью проходит еще одна важная тема — тема времени.

— Успеется, время еще впереди, —

так говорим мы нередко с тобою.

И годы проходят…,

— эти строки, думается, хорошо известны любителям поэзии: одно из программных стихотворений Цыдыпа Жамбалова называется «Саг» (в переводе С.Смолякова «Неразменное богатство»).

Быстротечность времени тревожили поэта, глубоко осознавшего, что все не бессмертно. Время – самый ценный ресурс, потому что он не восполняется, его с каждым днем становится все меньше. Поэтому

… если нам временем

не дорожить,

тогда и на свет нам

не стоит родиться…

Время —

богатство мое неразменное —

оно неразменно

на мелкие страсти…

И поэт, видимо, уважал свое время, так как всего себя отдавал творчеству, создал столько любимых многими произведений, что сумел оставить добрую память о себе.

Время – это не только стрелки, которые бегут на часах. Это загадочное явление, которое убегает, как песок сквозь пальцы, когда годы пролетают как птицы или проносятся ураганом… В известном стихотворении Цыдыпа Жамбалова «Бэлэг» (в переводе В.Кочетова «Подарок») прожитые годы сравниваются с грозой:

… Не узнала старуха — не те уж глаза.

Что поделаешь — старость — не радость…

Годы-годы…

Прошли, как над степью гроза.

В своих произведениях поэт реален, будто молится, чтобы время его «пожалело», дало прожить до следующего года овцы:

…Если выполню эти условья.

сохраню я себе здоровье,

если время меня пожалеет,

я до года овцы уцелею, — говорится в стихотворении «Хонин жэл» (в переводе В.Никонова «Год овцы»).

За перевод стихотворений Цыдыпа Жамбалова принимались многие известные поэты, в том числе В. Кочетов, В. Никонов, Г. Граубин, М. Вишняков, Н. Савостин, Б. Макаров и другие.

Многие писали о нем, многие поэты посвящали ему свои стихи. Современникам поэта запоминались его глаза – глубокие, мудрые и неизменно грустные даже тогда, когда по губам пробегала легкая улыбка. Также отмечались аккуратная скромность в его одежде, предельная вежливость в общении, внимательный изучающий взгляд, умение слушать собеседника… По воспоминаниям известного забайкальского поэта Михаила Вишнякова, именно Цыдып Жамбалов помог ему в открытии более глубоких пластов поэзии и культуры, истории и современной жизни бурятского народа.

Цыдып Жамбалов родился 1 марта 1931 года в улусе Южный Аргалей Агинского района. После окончания школы поступил в Агинское педагогическое училище. Затем он работал инспектором Красной палатки окружного отдела культуры, инструктором окружного комитета комсомола. В 1951 году был призван в ряды Советской Армии, служил на Дальнем Востоке. В 1969 году окончил Высшие литературные курсы при Литературном институте им.М.Горького. После окончания учебы работал в редакции газеты «Агинская правда».

Начал писать стихи в конце сороковых годов, будучи членом литературного кружка, организованного в 1947 году писателем Ж.Балданжабоном при газете «Агинская правда». Первая книга стихов «Широкая дорога» вышла в Чите в 1961 году. Автор более десяти поэтических сборников, изданных на бурятском и русском языках в Улан-Удэ, Чите, Иркутске, Хабаровске. Широкую известность поэту принесли сборники «Наран толгой» («Солнечный косогор», 1962 г.), «Дэлгэр сэдьхэл» («Широкая душа», 1969 г.), «Залиршагүй наран, нугаршагүй хүн!» («Вечно солнце, человек несгибаем», 1977 г.), «Шүлэгүүд. Дуунууд» (Стихи. Песни, 2001 г.). В переводе на русский язык вышли книги стихов «Широкая дорога» (Чита, 1961 г.), «Нерушимое братство» (Иркутск, 1972 г.), «На перехват солнца» (Иркутск, 1985 г.). Известен и как детский поэт, опубликовал сборники «Ягненок в очках» (Чита, 1963 г.), «Талын дунда» («В степи», 1964 г.), «Мүрысөөн» («Соревнование», 1971 г., переиздан в 2011 г.), «Шанга хөөрэлдөөн» («Серьезный разговор», 1967 г.). В 2016 году дети поэта по случаю 85-летнего юбилея отца, при помощи Министерства культуры Республики Бурятия издали книгу «Хүхын дуунай hүни».

Поэт ушел в мир иной 11 марта 1982 года, на пятьдесят первом году жизни, в самую пору расцвета творческих сил. Но и то, что он создал – бессмертно. Потому что темы, которые он затрагивал, актуальны и сейчас.

Дарима Базарова,

главный библиотекарь отдела ИСО Агинской краевой библиотеки им.Ц.Жамцарано.

Источники:

  • Жамбалов Ц. На перехват солнца/ Иркутск, Восточно-Сибирское книжное издательство, 1985.
  • Жамбалов Ц. Хүхын дуунай hүни/ Улаан-Үдэ, Нова-Принт, 2006.
  • Макаров Б. Его песни не смолкнут/ Агинская правда, 3 марта 2016.

 

Предлагаем нашим читателям несколько стихотворений Цыдыпа Жамбалова из сборника «Дэлгэр сэдьхэл» («Широкая душа»).

ПОДАРОК

Я скакал по степи, не жалея коня:

я спешил к моей старой бабушке.

Бабка в люльке мальчонкой качала меня,

напевала мне «лады-ладушки».

Не узнала старуха — не те уж глаза.

Что поделаешь — старость — не радость…

Годы-годы…

Прошли, как над степью гроза.

Двадцать лет уж, поди, как расстались…

Я стою и молчу,

только в горле — комок:

будто снова я в люльке качаюсь.

— Ты откуда же будешь, — спросила, —

сынок?

Кто отец? У отца кто отец?

Я уважил старуху, я ей обо всех

рассказал, перечислив по пальцам.

— Вот ведь дура-то!

Старая стала совсем!

Как же, помню —

любил подраться…

И, как в детстве, к иссохшей груди я приник:

сердце билось тревожно и глухо.

— Вон как вымахал парень-то —

целый мужик!

Молодец, не забыл старуху!..

Я вино принимаю из ласковых рук:

— Где ж невестка?

— Вдова — невестка…

Сколько было да двадцать-то лет разлук…

А сынок…

в сорок первом…

у Бреста.

И целует меня сердешная,

будто сына родного целует.

И на улице тьма кромешная,

застоялся мои конь, балует.

Нам пора расставаться уже, пора.

А старуха опять суетится:

как же так —

отпустить со двора

гостя лучшего без гостинца?

Нет, нельзя отпустить без подарка.

Мне неловко. Мне старую жалко.

А старуха в упор на меня глядит,

распрямила усталую спину

и серьезно, торжественно так говорит:

— Я дарю тебе

возраст мой.

В память о сыне…

 

НЕРАЗМЕННОЕ БОГАТСТВО

— Успеется, время еще впереди, —

так говорим мы нередко с тобою.

И годы проходят.

А там уж, гляди, —

и дрогнет рука,

непригодная к бою.

 

Руке твоей —

с верным оружьем дружить,

ей книгу писать,

над картиной трудиться.

И, если нам временем

не дорожить,

тогда и на свет нам

не стоит родиться.

 

Время —

богатство мое неразменное —

оно неразменно

на мелкие страсти,

и кто ему силы свои не отдаст —

останется нищим

при этом богатстве.

 

Мы все не бессмертны.

Ты помни, что вдруг

однажды погаснешь.

И если заранее

мы искры сердец

не рассеем вокруг —

бесплодными будут

мечты и старания.

 

Давайте же

время свое уважать!

Чтоб добрую память

оставить на свете —

ты так уважай свое время,

как мать

всегда уважают достойные дети.

 

ГОД ОВЦЫ

1

Овца, беленькая овечка,

овца, бедненькая овечка,

округлилась ты, нагулялась,

самой лучшей травой напиталась.

Степь родная тебя любила,

родниковой водой поила,

ты была для нее отрадой –

лучше всех пастись норовила,

вот с таким курдюком ходила!

Скоро грянет праздник народа,

встанут люди до солнцевосхода.

По обычаю, гостя братом

на пиру назовут буряты.

 

Овца, беленькая овечка,

овца, бедненькая овечка,

ты одна посреди хотона

смотришь в милую степь влюбленно,

вслед подружкам своим несмело

ты прощальную песню спела

и, понюхав траву, с укором

смотришь в небо сиротским взором.

У ножа не бывает осечки –

это знает любая овечка.

Терпеливо, гостям в усладу

ты лежишь, будто так и надо.

 

II

В старых книгах отцов и дедов

я мальчишкой об этом проведал –

год двенадцатый в чередовании

получает свое название.

Год змеи, скажем, трудный, знойный,

год овцы — трудовой, спокойный,

год собаки, свиньи, дракона –

все живут по своим законам.

Ну а я в год овцы родился,

когда месяц росой умылся,

в день весенний — не на морозе,

на овечьем родился навозе.

 

Год овцы — это год покоя,

значит, сердце мое не злое.

В этот год мне грешить не нужно,

жить со всеми я должен дружно,

быть правдивым, быть крепче железа,

постараться овец не резать.

Если выполню эти условья.

сохраню я себе здоровье,

если время меня пожалеет,

я до года овцы уцелею.

 

Год рожденья вот-вот нагрянет,

что со мною, грешником, станет?

Я поверье отцов забываю,

на овечек я нож поднимаю.

И, понятно, не для красноречья –

ем, как следует, мясо овечье.

Прости, беленькая овечка,

прости, бедненькая овечка.

 

III

…Вот и праздник в полном разгаре,

плясуны и певцы в ударе.

Я смотрю на края родные,

овцы в них — словно боги степные!

Словно жемчуг, рассыпан по скатам,

обнимает их ветер крылатый.

Год овцы! Ты проходишь, я знаю.

В год овцы я одно желаю:

Пусть живут все согласно, дружно…

Больше мне ничего не нужно.

 

Цыдып Жамбаловай «Дэлгэр сэдьхэл» гэhэн номой гараhаар 55 жэлдэ

55 жэлэй саада тээ, 1969 ондо, Цыдып Жамбаловай «Дэлгэр сэдьхэл» гэhэн шулэгүүдэй согсолбори нара хараа. Буряад литературын классик Ш.Н. Нимбуевай хиналта доро Буряадай номой хэблэлдэ энэ согсолбори хэблэгдэhэн байна.

Дэлгэр сэдьхэл гээшэ Цыдып Жамбаловта өөртэнь лэ нэн түрүүн хабаатай шэнжэ байгаа гэхэдэ зүйтэй юм. Тэрэ ном соо толилогдоhон олохон шүлэгүүдынь уншагшадта hайшаагдаhан гээшэ. Агын поэдэй зохеохы ажал үндэрөөр сэгнэжэ, энээн тухай суута поэт Дондок Улзытуев бэшэhэн байдаг.

Согсолбори соо 20 шүлэг, 1 баллада хэблэгдэжэ, буряад уран шүлэгэй алтан жаса нэмээhэн юм.

Түүхэhээ мэдэнэбди, эгээл энэ үедэ манай гүрэн дотор уран шүлэг далайса ехэтэй ниитын үзэгдэл болоо: жараад онуудай «дулааралгын» үедэ носоогдоhон эрхэ сүлөөгэй ошон гэрэлтэhээр байгаа бшуу. Манайшье нютаг можодо уран шүлэг зохеолгын hалбарха үе ажаглагдаа. Тэрэнэй дүн гэбэл, Шэтэдэ 1965 ондо Сибириин ба Алас Дурнын залуу уран зохеолшодой семинар үнгэрhэн байна, тэндэ Үбэр Байгалай бусад уран зохеолшодой дунда Цыдып Жамбалов СССР-эй Уран зохеолшодой холбооной гэшүүн болоhон намтартай.

Поэдэй зохеохы зам бэлэн байгаагүй, зүгөөр байгаалиhаа үгтэhэн бэлигтэй, зохеохы алас холын хараатай байhан тула тэрэ наhанайнгаа гол хэрэгтэ – уран шүлэг зохеолгодо бэеэ сүм зорюулhан гээшэ.

Ц.Жамбаловай шүлэгүүд гайхамшаг аялгатай, үндэhэтэнэй онсо илгаатай, жэнхэни уран үгэтэй. Тэдээн соогоо уран шүлэгшэ эжыдээ, тоонто нютагтаа, байгаалида, нүхэдтөө дурлалаа мэдүүлнэ. Олон бүтээлнүүд соонь үшөө нэгэ шухала сэдэб – саг тухай хөөрөөн онсо hуури эзэлнэ бшуу.

— Үрдихэбди…

Үшөө саг бии ха юм даа

Үглөөдэр гэжэ бии…

                   Нүгөөдэр…

                                   Хойто жэл…, —

эдэ мүрнүүдые уран шүлэгтэ дуратайшуул hайн мэдэнэ еhотой: Цыдып Жамбаловай мэдээжэ шүлэгүүдэй нэгэн «Саг» болоно. Юуншье мүнхэ бэшэ гэжэ тон гүнзэгыгөөр мэдэрhэн поэдэй сэдьхэл hанааень сагай түргэн гүйдэл хүлгөөдэг байгаа хаш. Саг гээшэ эгээл сэнтэй нөөсэ ха юм, юундэб гэхэдэ тэрэниие яагаадшье хүсэлдүүлхын оногүй, тэрэ үдэрhөө үдэртэ бага боложол байдаг.

Тиимэhээ

…Саг — засаг. Жама ёhыень мэдэнгүй

Садхалдяад,

Сахижа нарилжа шадангүй,

Хүнгэхэнөөр үнгэргэбэл, бирагүй –

Хүрьhэтэ дэлхэйдэ

Хүн түрэhэнэй нэрэгүй…

…Хүрьhэтэ дэлхэйдээ мүнхэжэхэ гээ haa,

Хүндэлэ сагаа — засагаа.

Алта, мүнгөөршье андалдашагүй сагаа

Алаха эрхэгүйш тэрэ тушаа…

Харин поэт сагаа хүндэлдэг байгаа гэжэ эли, тэрэ бүхы сагаа уран зохеолдо зорюулжа, өөр тухайгаа – уран шүлэгшэн тухай hайхан дурасхаал үлөөжэ шадаа.

Үдэр хоногуудаа, hара жэлнүүдээ хиидэ үнгэргэжэ, хожомынь hамшаhан сагаа шаналжа бү байял гэhэн бодол Цыдып Жамбаловай шүлэгүүд түрүүлнэ. «Бэлэг» гэhэн мэдээжэ шүлэг соогоо автор наhа наhалха гээшые нангин эдлэлдэ тоолоно:

Наhаяа бэлэглэнэб! — гээд, намда хэлэбэл даа!

Наhан!

Хүнэй наhалха наhан!

Хүрьhэтэ дэлхэйдэ эдлэхэ нангин наhан!..

Саг гээшэ гансал часай ябаса харуулhан стрелкэнүүд бэшэл. Энэ хадаа хурганай дундуур элhэнэй урдаhан мэтэ, он жэлнүүдэй шубууд шэнгеэр ниидэн ошоhон гу, али шанга hалхинай үнгэрhэн мэтэ таабари ехэтэй үзэгдэл мүн.

…Жэлнүүд, жэлнүүд! Жэгүүртэ жэлнүүд!

Жэргэмэлэй жэргээн, ракетэнүүдэй зуралзаан.

Жэлнүүд hapaap,

Һаранууд үдэрөөр дүтэлжэ, —

Жэнхэни хүнэй ухаан, сэдьхэлэй урилдаан! — гээд сагай түргэн ябасые поэт «Хонин жэл» шүлэг соо зураглана.

Цыдып Жамбаловай шүлэгүүдые олон мэдээжэ поэдүүд, тэдэнэй тоодо В. Кочетов, В. Никонов, Г. Граубин, М. Вишняков, Н. Савостин, Б. Макаров болон бусад оршуулжа туршаhан гээшэ.

Олон зон Цыдып Жамбалов тухай бэшээ, олон поэдүүд тэрээндэ шүлэгүүдээ зорюулhан юм. Поэдые hайн таниха зондо тэрэнэй гүнзэгы харасатай, сэсэн аад, халта гунигтай нюдэд хадуугдаhан байдаг. Тиихэдэ хубсаhандаа шэн нарин, даруу байлгань, харилсахадаа зулгынь, хажуудахидаа анхаралтайгаар хандасань ба шагнаха шадабаринь тэмдэглэгдэдэг. Үбэр Байгалай мэдээжэ поэт Михаил Вишняковой дурсаhаар, тэрээндэ Цыдып Жамбалов лэ буряад арадай уран үгэтэй ба соелтой, түүхэтэй ба оршон үеын байдалтай танилсахада туhалhан байна.

Цыдып Жамбалов Агын аймагай Үбэр Аргали нютагта 1931 оной мартын 1-дэ түрөө. Һургуулиин удаа Агын багшанарай училищида ороhон байна. Һүүлээрнь тойрогой соелой таhагай Улаан майханай хинан шалгагшаар, тойрогой комсомолой хорооной инструктораар ажаллаа. 1951 ондо Зүблэлтэ засагай сэрэгтэ татагдажа, Алас Дурнада алба хааhан. 1969 ондо Москвада М. Горькиин нэрэмжэтэ уран зохёолой дээдэ hургуулиин дэргэдэ зохёолшодой курснуудые амжалтатайгаар дүүргээ. Удаань «Агын үнэн» hониной редакцида олон жэлэй туршада хүдэлhэн намтартай.

Ерээдүйн суута поэт «Агын үнэн» hониной дэргэдэ Ж. Балданжабоной 1947 ондо эмхидхэhэн уран зохеолой нэгэдэлэй гэшүүн байха сагhаа шүлэг зохеожо эхилhэн. Эгээл түрүүшынь «Широкая дорога» («Үргэн харгы») ном Шэтэ хотодо 1961 ондо гараhан юм. Бүхыдөө арбан нэгэн номынь ород, буряад хэлэнүүд дээрэ Улаан-Үдэ, Шэтэ, Эрхүү, Хабаровск хотонуудта хэблэгдэhэн гээшэ.

Зохеолшые үргэн олондо мэдээжэ болгоhон шүлэгүүдэйнь суглуулбаринууд гэбэл, «Наран толгой» («Солнечный косогор», 1962); «Дэлгэр сэдьхэл» («Широкая душа», 1969); «Залиршагүй наран, нугаршагүй хүн!» («Вечно солнце, человек несгибаем!», 1977); «Шүлэгүүд. Дуунууд» («Стихи. Песни», 2001) гэhэн номууд болоно. Ород хэлэн дээрэ «Широкая дорога» (Чита, 1961); «Нерушимое братство» (Иркутск, 1972); «На перехват солнца» (Иркутск, 1985) гэhэн номууд нара хараhан юм.

Поэт үхибүүдтэ зорюулhан шүлэгүүдээрээ мүн мэдээжэ болоhон, тодорхойлбол, «Ягнёнок в очках» («Нюдэндөө шэлтэй хурьган», Шэтэ, 1963); «В степи» («Талын дунда», 1964); «Соревнование» («Мүрысөөн», 1971, хоёрдохёо хэблэлдэ 2011 ондо гараhан); «Серьёзный разговор» («Шанга хөөрэлдөөн», 1967) гэhэн номуудынь үхибүүдэй уншахада, эгээл тааруу. 2016 ондо поэдэй үри хүүгэд «Хүхын дуунай hүни» гэжэ ном Буряад Уласай Соёлой яаманай туhаламжаар эсэгынгээ 85 жэлэй ойтой дашарамдуулан хэблэжэ гаргаа.

Энэ дэлхэйтэеэ поэт 1982 оной мартын 11-дэ 51-дэхи наhандаа, зохеохы ажалайнгаа түгэс дунда хахасаhан байна. Теэд бүтээhэн зохеолнуудынь – мүнхэ. Юундэб гэхэдэ, поэдэй зохеолнууд соогоо бодхооhон асуудалнууд мүнөөшье шухала.

Дарима Базарова,
Ц. Жамцараногой нэр. Агын хизаарай номой сангай
мэдээсэлэй таhагай ахамад библиотекарь

 

Цыдып Жамбаловай «Дэлгэр сэдьхэл» гэhэн согсолбориhоо хэдэн шулэг уншагшадайнгаа анхаралда дурадханабди.

САГ

Үрдихэбди…

Үшөө саг бии ха юм даа

Үглөөдэр гэжэ бии…

Нүгөөдэр…

Хойто жэл…

Иигэжэ этигэнэбди заримдаа,

Энэ hайхан элдин сагтаа найдажа.

Саг — засаг. Жама ёhыень мэдэнгүй

Садхалдяад,

Сахижа нарилжа шадангүй,

Хүнгэхэнөөр үнгэргэбэл, бирагүй –

Хүрьhэтэ дэлхэйдэ

Хүн түрэhэнэй нэрэгүй.

Саг — зөөри, шухала, нангин. Заяандаа

Садахагүйш, шамарлажа голохогүйш!

Гамнангүй үнгэргэhэн сагайнгаа

Газардажа мүхэбэлынь –

Урьhаар олохогүйш!

…Хүн!

Хүрьhэтэ дэлхэйдээ мүнхэжэхэ гээ haa,

Хүндэлэ сагаа — засагаа.

Алта, мүнгөөршье андалдашагүй сагаа

Алаха эрхэгүйш тэрэ тушаа.

 

БЭЛЭГ

Хүгшэрхэ гээшэ бэлэн бэшэ даа:

Хүрэhөөр намайе хүгшөө таняагүй.

Уран хурса, сэлмэг hонор харасатай

Урданай нюдэд бэшэ — туяагүй.

Анханда айл аймаг, хүршэ hуудаг,

Андалдан, бэлэг-сэлэгээ зорюулдаг

Мэдээжэ энэ үндэр наhатай хүгшөөгэйдэ

Мэндыень мэдэхэеэ хүрөөб зорюута.

— Алид угай, хэнэй хүбүүн хэн бэлэйш? –

Алад дээгүүрни шэртэн намhаа асууна.

Тооложо, тобшолжо хэлэжэ үгэн гэhээш, —

Толгойгоо барин, хүгшөө гэмэрэн hуушана.

— Зүнгөө төөримэр, зүнтэг энэ хүгшөөшни,

Зүб дээ, hаял таниба хаб даа.

Иимэл ха hэн! Эрэ хүн болошоолши,

Эрхим гээшэш үүдым татаа хадаа…

«Аг-ха, ёг-хо» гэхээ мартаад, hабандан,

Агтай үдхэн сайгаа аягалан хүндэлнэ.

Бидэл хоёрбди — hэеы гэрэй дунда…

Бэринь ажалдаа, ашанарынь эрдэм шудална.

Һарбайгаад түнтүүем удаан удаан таалажа,

Һанаха гансаяа hанаандаа гэнтэ оруулна.

Хүбүүнэйнгээ бэшэ, бэриингээ хойморто налайжа,

Хүбүүнэйнгээ хүбүүдтэ — ашанартаа олзуурхан hууна.

…Хахасаха саг ерэбэ. Харгыгаа хороохом.

Харин хүгшөө мэгдэшэбэ нэрэ hурагүй:

Саахар гү, конфетэ бэлэглэхээ яараа ха.

Саг соогоо ханзын түлхюур олдобогүй.

Холын хүниие xoohoop гapгаха — нүгэл –

Холын иимэ буряадайм ёho заншал.

Юрөөлынь дуулангүй, бэлэгынь абангүй гарабал,

Юрэдөө таарамжагүй юм. Хүгшэд гомдохол.

Хүгшөөдэ hанаагаа зобоноб харин би:

Хүрэhөөр үгэхэ бэлэг үгы байбалтай?

Нам руу эрьебэ, нюргаа тэниилгэн зоримгой:

— Наhаяа бэлэглэнэб! — гээд, намда хэлэбэл даа!

Наhан!

Хүнэй наhалха наhан!

Хүрьhэтэ дэлхэйдэ эдлэхэ нангин наhан!

Иихэдээ би эды хүрэтэрөө амиды,

Энэ хүгшэндэл, зуу нaha наhалха гүб?

Оо, хэды удаан ажаhууха гээшэбиб!

Оо, хэды ехээр ажаллаха гээшэбиб!

Оо, яаhан холуур аяншалха гээшэбиб!

Одоо яаhан hайхан юм гээшэб!

Энэм юунhээш сэнтэй баялиг ха юм,

Энэм юунтэйш жэшэшэгүй булаг ха юм.

Һайнта даа, буурал толгойто буряад эхэ,

Һайхан энэ сэгнэшэгүй бэлэгыетнай эдлэхэ

Энэ золто наhаяа

Эхэ орондоо зорюулхаб,

Түшэглэн ябаа

Түрэл арадтаа бэлэглэхэб!

…Хэрбээ гэнтэ, юрөөлдэтнай хүрэнгүй,

Хэрэггүйгөөр наhаяа эдлэхэ болоо hаа, —

Шэрүүн дайнда мүнхэрэн унаhан хүбүүнэйтнай

Шэгшыдэньшье хүрөөгүйб гэжэ өөрыгөө тоолуужам.

 

ХОНИН ЖЭЛ

Хонин! Хун сагаан хонин бэлэйш –

Хоншуу ногоо, сэсэг набша амталан,

Тунгалаг арюун булагай yhaap ундалааш.

Турахые мэдэнгүй,

Таргалааш.

Һүрэг coohoo hүүлдэ гаража үзөөгүйш –

Һүлдэ hайхан ууса нюргаа мидайлган,

Зоргон соогоо жороо табин зайгааш,

Зогдор хилэн нооhоёо хиисхүүлэн…

Наярхань гээшэл даа найр наадан,

Наранай оротор, наранай гаратар.

Элбэг дэлбэгээр хүндэлхэ ёhо хүдөөдэм

Эзэн хүнэй нэрэ хүндын намтар.

Багахан арадайм барга сагай гуримууд –

Баталагдаашьегүй haa,

Барга хүнэй дүримүүд.

Адууhа малда уярхаар дуратай бэлэй,

Ада шүдхэр гээд хараахаар хатуу бэлэй.

Хонин! Хун сагаан хонин бэлэйш,

Хотоной хуhамагта гансаарханаа үлэлэйш.

Хойноhоонь hүрэгэйнгөө

Хоёр-гурба мааралайш –

Хонгор сэдьхэлэйнгээ хонгёо дуу үргэлэйш.

Газарта дэбдиhэн тохомой үнэр унхидаад,

Газараа эрьежэ, огторгой өөдэ шэртэлэйш.

Айлшадтаа баяр, омогорхол амсуулхаа

Айхабтар тэсэмгэй,

Атадшье гэнгүй хэбтэлэйш…

 

* * *

Мэдээжэ — жэл соо арбан хоёр hapa.

Минин үбгэ эсэгэнэртэ — арбан хоёр жэл.

Жэл бүхэндэнь амитан бүхэнэй нэрэ,

Жэгтэй лаа, түүхэдэ гансал үлүүжэн.

Тухайлхадам, «Могойл жэл» гэжэ гү

Туйлай хатуу, шэрүүн жэл гэлсүүлээ.

Yшөө Нохой, Гахай, Бишэн, Луу,

Yxэp, Тахяа, Бар, Туулай…

Сагаан hарын гурбанай үдэр нэгэтэ

Шандаруутай, задагай галтай гэртэ

Хохир дээрэ эхэhээ унаhан намайе

«Хонин жэлдэ турэhэн» юм гэлэй.

Түбшэн намдуу дэмбэрэлтэй жэл

Түрөө гэлдээ.

Хонин шэнги хорогүй — дуугай, шэн

Хүн болохо гэлдээ.

Арбан хоёр тэгшэ жэлнүүдые хүсөөгөөд,

Абажа гараhан жэлээ дахин оруулнаб.

Хорхойдо хориггүй Хонин жэл гээшэ аад,

Хоротойшье магад гэhэн hэжэг гэнтэ түрүүлнэб.

Энэ жэл — нүгэл хэхэ эрхэгүйш,

Энэ жэл — хэруул хэхэ эрхэгүйш,

Энэ жэл — хони алаха эрхэгүйш,

Энэ жэл ээллэжэ, амиды үлэбэл –

Арбан хоёр жэл

Амиды мэндэ ябаха –

Анханай тиимэ зарлигтай юм гэлсэбэл.

 

* * *

Мүнөө теэд жэлээ оруулжа ябанаб,

Мүнхэ ябанаб, хониной мяха эдинэб.

Хойшо урагшагүйгөөр Хонин жэлдээ хандаhандам,

Масаглахые мэдэнгүй мяха ехээр зооглоhондом,

Хорлуулан наhамни

Хосоршохонь гээшэ гү?

Yгэ хүүртэ үнэншэхэгүй

Үсэдэй нэгэн гээшэ гүб!

Хүлисэ, хун сагаан хонин минии,

Хүрьhэтэ дэлхэйдээ хүн наhаяа hунаахаяа,

Он жэлнүүдые hарануудтал агшаахаяа,

Огто хонин шэнги ябахагүйн түлөө

Ойлгомторгүй шамайгаа

Хэшээн тэбшэхэеэ мартажархёоб…

Жэлнүүд, жэлнүүд! Жэгүүртэ жэлнүүд!

Жэргэмэлэй жэргээн, ракетэнүүдэй зуралзаан.

Жэлнүүд hapaap,

Һаранууд үдэрөөр дүтэлжэ,-

Жэнхэни хүнэй ухаан, сэдьхэлэй урилдаан!

Хонин жэл — арбан хоёр жэл hамшажа,

Хожомдохоhоо айнаб үe caгhaa гээгдэн:

Марс хүрэтэр, Венерэ хүрэтэр шэбшэжэ –

Манай минута бүхэн

Жэлнүүдhээ хурдан!

 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Пароль не введен
*
Генерация пароля