Арадай аман зохёолой нэгэ һалбари болохо баялиг — «Юртэмсын гурбан» гэһэн мэргэн үгүүлэлнүүд һурган хүмүүжэлгэтэй нягта холбоотой. Алибаа юумэнэй шанар шэнжэ, түхэл байдал, холбоо барисаа оножо хэлэһэн, гансата сээжэдэ хадуугдама шэмэг үгэ, дүрэ оложо найруулһан хэдыхэн мүрнүүд арадай гүнзэгы бодол, мэргэн ухаа, уран хэлэ гэршэлнэ. Байгаалиин байдал, хүнэй бэе, олониитын үйлэ хэрэг, ажал ба гэрэй багажа зэбсэг, хэрэгсэл – тойроод байһан дэлхэйн бүхы байдалые ухаалдин ойлгохо зэбсэг, хүниие хүмүүжүүлхэ һургаал болон урда сагһаа хойшо манай үе хүрэтэр ерээ ха юм.
Гурбан хүсэтэй
Эбтэй һууһан айл хүсэтэй,
Эбхэрээд ерэһэн долгин хүсэтэй,
Эблэрээд һууһан шаазгай хүсэтэй.
Гурбан хүйтэн
Эзэн муутын хорёо хүйтэн,
Эжы муутын хоол хүйтэн,
Эб муутын һанаан хүйтэн.
Гурбан амталгын тодхор
Хилэнсэгтэ эдеэн – мяхан,
Хорото ундан – архи,
Бузарта хүндэлэл – тамхин.
Гурбан хооһон
Шашаг хүнэй үгэ хооһон,
Мэдэрэл муутын толгой хооһон,
Харуу хүнэй гэр хооһон.
Гурбан бата
Ургаһан модоной үзүүр бата,
Ухаан һайтын үгэ бата,
Уулын харсагын һабар бата.
Гурбан һула
Һулаар бооһон утаһан һула,
Һургаалгүйгөөр ургаһан үри һула,
Журамгүйгөөр ябаһан эмэ һула.
Гурбан гутамшаг
Үхэргүй хүн намарай сагта гутамшаг,
Үхибүүгүй хүн үхэхын сагта гутамшаг,
Эрдэмгүй хүн номой газарта гутамшаг.
Гурбан бог
Мухар түгсэг – ойн бог,
Муухай үбһэн – хорёогой бог,
Муу басаган – гэрэй бог.
Гурбан ехэ
Тугас шубуунай һүүл ехэ,
Туранхай малай яһан ехэ,
Тэнэг хүнэй һанаан ехэ.
Гурбан туһа
Үдэхэдэ хайрлахын туһа,
Үтэлхэдэ үргэхын туһа,
Үхэхэдэ яһа барихын туһа.
Гурбан туһагүй
Тэнэгэй үгэ дабтахада, шэди гарахагүй,
Эгээлэй сэсэг эдихэдэ, үбшэн эдэгэхэгүй,
Уймар хүнтэй зүбшэхэдэ, хэрэг бүтэхэгүй.
Гурбан сэлмэг
Урин дулаанай тэнгэри сэлмэг,
Урихан хүүгэдэй шарай сэлмэг,
Уужам hанаатын сэдьхэл сэлмэг.
Гурбан холбоо
Үндэр тэнгэри үүлээрээ холбоотой,
Үрэжэлтэ газар үндэhөөрөө холбоотой,
Уг гарбал хүүгэдээрээ холбоотой.
Юртэмсын гурбан байдаггүй
Хүн залуугаараа байдаггүй,
Хүлилгэ шангаараа байдаггүй,
Хагдан ногооноороо байдаггүй.
Цыремжит Батоевагай суглуулбариhаа.
Үшөөшье олон «Юртэмсын гурбан» бадагууд hаяын сагта хэблэгдэхэ «Ажабайдалай hабагшанууд» ном соо толилогдохо юм.
