Бүхэли наhаа ажал хэжэ, түрэл ажахынгаа хүгжэлтын түлөө горитойхон хубитаяа оруулhан ахай абгайнарай аша габьяань сэгнэшэгүй. Аюулта дайнай шэрүүхэн хаhые мүр дээрэ үргэлжэ, гүлмэр залуухан хүүгэд наhандаа ехэшүүлэй ажалые адли хэлсээд, наhанай шанга hургуули гараhан зон хэды олом даа. Тэдэнэй нэгэн болохо манай нагаса абатан – Дагбын Болот ба Анандын Долгорой Цыпелма хоер наhандаа ябаа hаа, Агуу Илалтын тэбхэр 78 жэлэй ой угтажа hууха байгаа. Зүгөөр үри хүүгэд, ашанар, зээнэр, гушанарайнь зүрхэ сэдьхэлдэ нангин дурасхаал хэтэ мүнхэдөө.
Агууехэ Эсэгын дайнай эхилхэдэ, хүгшэд хүүгэд илгаагүй, хамтын ажалда хам оролсожо, хамсыгаа шаман үдэр hүнигүй шармайгаа бшуу. Аба эжы хоернай дайнай түрүүшын үдэрнүүдhөө, хатуу шэрүүхэн 4 жэл соо нютагайнгаа үбгэд хүгшэдтэй адли ажаллаа, Агуу Илалтые дүүтэлүүлэлсээ.
Нагаса аба, Дагбын Болот Урда-Агын hомоной Ононой участогой Обоото Гашуунай хүндыдэ Добчиной Дагбын ба Ринчинэй Тамжит хоерой бүлэдэ 1928 ондо мүндэлэн түрэhэн намтартай. Нютагтаа 7 жэлэй hуралсал гараhан. Ажалайнь үргэн намтар аяар холын 1941 ондо, хатуу шэрүүн дайнай жэлнүүдтэ эхилhэн түүхэтэй. Эжымнай Анандын Долгорой Цыпелма 1930 ондо Зүдхэли нютагай Угсаахай гэhэн газарта түрэhэн.
Дайнай hүүлээрхи, нютаг hуурингуудаа hэргээжэ байhан үедэ, 1948 оной алтан шаргал намарай hайхан сагта аба эжы хоернай айл бүлэ боложо, 11 хүүгэдые хүл дээрэнь бодхожо, 68 жэл эб нэгэтэй ажаhууhан. Гансаhаа газар дүүрэхэ гэhэн үгэ манай бүлэдэ угаа тааруу. Өөhэдөө айлай ори гансахан үринэр байбашье, олон тоото хүүгэдтэй, аша зээ, гушанартай боложо, 90 наhанайнгаа үндэртэ наhан болоhон.
Абамнай 1950-53 онуудта Хитадай арадай республикын Порт-Артур хотодо эрэ хүнэй уялгата алба хааhан, 40 гаран жэлэй туршада түрэл ажахыдаа, Чапаевай нэрэмжэтэ колхоздо хонишоноор хүдэлhэн. «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденой кавалер, ажалай ветеран, Чапаевай нэрэмжэтэ ажахын габьяата колхозник, 1975 ондо Агын аймагай эрхим хонишон гэhэн зэргэдэ хүртэhэн. «35-я годовщина Советской Армии и 3-я годовщина Советско-Китайской дружбы», «За доблестный труд в ознаменование 100-летия со дня рождения В.И.Ленина», «За доблестный труд в Великой Отечественной войне в 1941-1945 гг.», «Ветеран труда» гэhэн медальнуудаар, мүн Агуу Илалтын тэбхэр ойдо зорюулагдаhан медальнуудаар шагнагдаhан. 1973, 1974, 1975, 1978, 1979 онуудта социалис урилдаанай илан гарагша гэhэн тэмдэгүүдээр шагнагдаhан байна. 1979 ондо коммунис ажалай ударник гэгдэhэн. Аба эжы хоернай олон жэлдэ түрэл ажахыдаа эрхимээр ажаллаhанай түлөө, СССР-эй ВДНХ-гай путевкоор шагнагдажа, гүрэнэй ниислэл хото болохо, Москва ошохо хубитай байгаа.
1969 ондо СССР-эй арадай хиналгын комитедэй, ВЛКСМ-эй Шэтын Обкомой болон тойрогой, Агын аймагай, Чапаевай нэрэмжэтэ ажахын зүгhөө олон тоото хүндэлэлэй грамота болон баярай бэшэгүүдээр урмашуулагдаhан. Урда-Агын зүблэлэй болон ажалшадай депутадаар нэгэтэ бэшэ hунгагдаhан. 1946 онhоо 1982 он болотор үбhэн бригада ударидажа ябаа, Ононой участогой коммунистнууд партийна бүлгэмэйнгөө секретаряар олон жэлэй туршада абыемнай hунгаhан.
Нагаса эжы – Долгорова Цыпелма — Эхэ-герой, ажалай ветеран, «1941-45 онуудта Агууехэ Эсэгын дайнда габьяата ажалай түлөө» гэhэн медаляар, Агуу Илалтын тэбхэр ойто медальнуудаар шагнагдаhан.
Иимэл даа юрын лэ, хонишон айлай наhанай намтар. Мүнөөдэр, майн 9-дэ Агуу Илалтын 78 жэлэй тэбхэр ой угтажа hуухадаа, хайрата аба эжы хоертоо, мүн лэ хүндэтэ ветерануудтаа доро дохин баярые хүргэнэбди. Хэhэн хэрэгүүдтнай, гаргаhан баатаршалгатнай, хэтэ мүнхэдөө нангин дурасхаал байхань лабтай.
Үбэр Байгалай хизаарай Ц.Жамцараногой
нэрэмжэтэ номой санай мэргэжэлтэн Дамдинжапова С.Б.
